Waterafvoer en bijkomende functies

Voor het afvoeren van hemelwater van Middeleeuwse, gotische en romaanse, kathedralen werden waterspuwers c.q. gargoyles gebruikt. Deze hebben vaak de vorm van een monster of fabeldier, maar ze komen ook voor in de vorm van een mens.

De waterspuwers moesten voorkomen dat het hemelwater de fundering aantastte en in de muren drong of zoals het woordenboek het zegt " waterspuwers worden gebruikt voor korte buizen, pijpen of kanalen die zijn ontworpen om water naar buiten en weg van verticale oppervlakken te voeren, zoals van goten, balustrades, stortbakken of bekkens van fonteinen".
Zie hiernaast voorbeelden van de gootuiteinden.

Men heeft diverse verklaringen voor de aanwezigheid van een gargoyle.
* Een religieuze functie. Demonen en monsters, symbolen voor het kwaad, moesten het levenbrengende water door hun keel laten gaan en werden dus gedwongen iets goeds te doen, namelijk het bevloeien van de aarde! Deze waterspuwers hebben hun hand aan hun keel en trekken vieze gezichten.
* Negatief voorbeeld; herinnering aan de zwakheid van het vlees (de zeven doodzondes). Het kasteel in Grignan, Frankrijk heeft dit soort waterspuwers.
* Een kwaadwerende functie; de monsters zouden door hun uiterlijk geesten en demonen buiten houden (maar zoekt soort niet soort?).
* Een decoratief karakter (kunstuiting).

Het is jammer dat de gargoyles vervangen zijn door de weinig fantasievolle watergoten c.q. kapot en aangetast door de zure regen en planten zijn. Gelukkig zijn er altijd nog instanties die ze restaureren.
 

Beeltenis

Er zijn eigenlijk drie soorten gargoyles, dierlijke, menselijke en combinaties daarvan.

De dieren, in hun geheel uitgebeeld, zien er uit alsof ze zich met hun achterpoten vasthouden aan een muur of kanteel. Er zijn niet alleen gewone dieren (koe, geit) afgebeeld, maar ook de meer exotische (leeuw) of fantasiedieren (draak, eenhoorn). Veelal haalde een beeldhouwer zijn inspiratie daartoe uit boeken als een bestiaria, een boek met afbeeldingen van dieren met bijschrift van hun doen en laten, echt en verzonnen, en een moralistische boodschap. Honden bijvoorbeeld waren meestal waakhonden. Zij stelden de priester voor die zijn gemeente beschermde en het kwade afschrikte. De betekenis van een dierlijke gargoyle veranderde met de tijd. Sommige betekenissen zijn nog te achterhalen, andere helaas niet meer.
Menselijke gargoyles zijn meestal bizarre, lelijke of komische figuren. In de Middeleeuwen geloofde men dat ziekte, lelijkheid, misvormingen enz. bij de mens te wijten waren aan het kwaad en de demonen.
Combinaties zijn er gemaakt van (fantasie)dieren onderling (chimera) en van (fantasie)dieren en mensen (overdadige haargroei of hoornen). Deze combinaties werden meestal gebruikt om mensen te waarschuwen tegen sexuele uitspattingen, chaos en voor zaken die er anders uitzien dan ze in werkelijkheid zijn (de duivel verbergt zich achter een mooi masker).

Nooit gedacht, waarom alleen een hoofd? Dit is een idee van de 5e eeuwse Kelten. Zij waren koppensnellers en dachten dat er krachten in het hoofd achterbleven. Deze werden tentoongesteld en vereerd.
Zo nu en dan vind je ook menselijke figuren met kenmerken van zowel een man als een vrouw. Deze belichaamden chaos.
De opengetrokken monden symboliseerden het verdelgen van reuzen, men realiseerde zich dat er krachten groter dan die van de mens waren.

Tja, de kerk heeft een groot deel van het paganisme overgenomen om "zielen te winnen". Er zijn zelfs kerken gebouwd op die plaats die door de "heidenen" gebruikt werden om de goden te aanbidden of er nu al wat stond of niet.

Waarom deze site? Klik hier.